15 Şubat 2012 Çarşamba

Çocuklarla Bilim ve Evrim

Gülçin Demirtaş - Deniz AltıparmakHepimiz çocuklarımızın yaşadığı çevreyi, olayları izleyen, algılayan ve sorgulayan yetişkinler olmasını isteriz.



Gülçin Demirtaş - Deniz Altıparmak
Kültür Koleji İlköğretim Okulu
Fen ve İngilizce Bölüm Başkanları





Bilimsel bakış açısı, problem çözme, bilgiye ulaşma ve kullanma becerisi çocuklara ne kadar erken yaşta verilirse içselleştirilmesi o kadar kolaylaşır.


Aslında en karmaşık ve tartışmalı bilimsel konular bile günlük hayatın gözlemlenmesi ile çocuklara kolayca aktarılabilir. Hatta evrim teorisi bile bu şekilde çok daha kolay açıklanabilir. Örneğin; bir parkta yemlenen kuşları gözlemlerken bazılarının neden onlara verilen yemekleri yerken diğerlerinin sadece beklediğini anlatarak evrimin temeli olan “doğal seçilimi” çocuğunuza öğretebilirsiniz.“Peki neden o kuşlar sıralarını bekliyor ve yemlerin çoğunun diğer kuşlar tarafından yenmesine izin veriyor?” “ Nezaketten mi yoksa diğer kuşlar daha güçlü olduğu ve onlarla başa çıkamayacakları için mi?” sorularıyla çocuğunuzu düşünmeye yöneltebilirsiniz. Sonra  “Gördüğün gibi doğa, genellikle güçlü ya da zeki olan canlının hayatta kaldığı bir yerdir. Hayatta kalmayı başaranlar, üreyerek ortama en iyi uyum sağlayacak nesilleri dünyaya getirirler” diyerek evrim teorisi anlatmaya başlanabilir.


Evrim konusu ile ilgili ilköğretim öğrencilerinin çoğunlukla sorduğu sorular ve bunlara verilebilecek cevapları anne-babalara yardımcı olabileceği düşüncesiyle sıralıyoruz.


Çocukların Evrimle İlgili Merak Ettikleri:


*Bizi de örümcek ısırsa örümcek adam olur muyuz?
-Bu çok eğlenceli olabilirdi ama hayır. Evrim, özel teknolojik yöntemler kullanılarak insanların başka bir yaratığa dönüşebildiği bilim kurgu filmleri gibi değildir. Canlılarda çeşitli sebeplerden dolayı  ( U.V. ışınları, kimyasal maddeler vb.) genetik değişiklikler meydana gelebilir. Kalıtsal olan bu değişikliklere mutasyon denir.  Fakat hiçbir genetik değişiklik bir canlıyı bir defada başka bir canlı haline getirmez. Hiçbir zaman bir balığın ayağının oluştuğunu ve arkasından hemen yürüdüğünü göremeyiz. Ya da bir örümcek ısırığının sonucunda ağ atmaya başlayarak duvarlarda yürüyebilme yeteneği kazanamayız. Evrimin çalışma şekli bu değildir. Canlılarda uzun zaman içinde meydana gelen küçük değişikliklerin bir araya gelmesi ile ancak yeni bir canlı oluşabilir. Ayrıca tek bir bireyde meydana gelen değişiklikler evrim olarak nitelenemez. Bireyler değil, canlı toplulukları evrime uğrar.


*Her canlı evrim geçirir mi?  Evrim geçirmeyen canlılar var mı?
-Canlılar durup dururken değişikliğe uğramazlar. İklim, besin türü gibi sebeplerle yaşadıkları ortamlarda değişiklikler meydana gelince canlılar da bu yeni ortama uymaya çalışırlar. Yaşadıkları çevrede büyük değişiklikler olmayan bitki ve hayvanlar kolay kolay evrime uğramazlar. Bunlara en iyi örnek at nalı yengeçleridir. Günümüzde bu canlılara dünyadaki birçok sahilde rastlamak mümkündür.  Arkeologların bulduğu 200 milyon yıllık at nalı yengeçlerine ait fosiller incelendiğinde şimdikilerle aralarında neredeyse hiçbir farkın olmadığı gözlenebilir. Yaşamlarını sürdürdükleri sahillerde ve kıyı şeritlerinde büyük değişiklikler olmadığı için bunca sene yaşamlarını aynı şekilde sürdürmüşlerdir. Ayrıca CYCAS (sikas) diye bilinen süs bitkisi de dinazorların yaşadığı zamanlardan beri değişmeden yaşamını sürdüren canlılara örnek verilebilir.


*İnsan evrimini tamamladı mı?
İnsan dünyadaki diğer canlılardan farklı bir yaratıktır. İnsan entellektüel bir canlıdır. Bu da kendisini değişen ortam şartlarından korumayı akıl etmesi ile kendini gösterir. Farklı mevsimlerde farklı renk ve kalınlıklarda giysiler giymemiz, hava sıcaklığını istediğimiz değerde tutabilecek ısıtıcı ya da soğutucular kullanmamız, sağlığımıza uygun yiyecekleri bilerek buna göre tüketmemiz,  kendimizi değişen şartlardan koruma yollarımızından sadece birkaç tanesidir. Çevremizde olan değişiklikleri farkedip kendimizi bunların etkilerinden koruduğumuz için değişen ortam şartlarından diğer canlılar kadar çok etkilenmiyoruz. Bu da bizlerdeki değişimlerin daha uzun ve büyük değişiklikler sonucunda oluşmasındandır.


*Evrimin kanıtları var mı?
-Evrimin uzun zaman alan bir süreç olması, bir insanın ömrünün herhangi bir canlının evrimsel sürecinden kısa kalması evrimin kanıtlanamayacağı anlamına gelmez. Canlıların eski ve yeni hallerini karşılaştırarak evrimsel süreçleri hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlayan pek çok bilimsel yol vardır. Canlıların yapısal benzerlikleri, karşılaştırmalı biyokimyasal bulgular, genetik bulgular, paleontolojik bulgular, embriyon ve gelişme benzerlikleri, davranış benzerlikleri evrime kanıt olarak gösterilebilir.


*Evrim hakkında daha çok bilgi edinmek için okuyabileceğimiz kitaplar nelerdir?



  • EVREN, Anna Hatzimanoli / Ayrıntı Yayınları

  • DÜNYA’NIN EVRİMİ,  Anna Hatzimanoli / Ayrıntı Yayınları

  • YAŞAMIN EVRİMİ, Anna Hatzimanoli / Ayrıntı Yayınları

  • KARALAR VE DENİZLER, Anna Hatzimanoli / Ayrıntı Yayınları

  • CHARLES DARWIN, Allan Gibbons / Türkiye İş Bankası Yayınları Çocuk Bilim Dizisi

  • EVRİM DEVRİM., Robert Winston / Tudem Yayınları

  • HERŞEYİN ÖYKÜSÜ, Neal Layton / Tudem Yayınları


Kaynakça:



  • DARWIN VE BEAGLE SERÜVENİ, Alan Moorehead / TUBİTAK Popüler Bilim Kitapları

  • DARWIN AND EVOLUTION FOR KIDS, Kristan Lawson / Chicago Review

  • BİYOLOJİ, Campbell and Reece / Palme Yayınları

  • Collin Purrington – Swarthmore Üniversitesi

  • Paul Horwitz - Concord Konsorsiyumu

  • Kate Miller – Charlie’s Playhouse

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder