Kalbinizin Sesine Kulak Verin

Dünyada ve ülkemizde en sık yapılan hayati ameliyatların başında koronoer bypass gelir. Kalp kasına gelmesi gereken kanın yüzde 50’den fazla oranda azalmasıyla ortaya çıkan kalp ağrısıyla kendini hissettirir. 

Uz. Dr. Bekir KAYHAN

Kalp ve Damar Cerrahi

Bu ağrı aslında kalbimizin sesidir. Bize kendi dilinde hasta olduğunu anlatır. Kalbimizin  sesine kulak verirsek, daha sonraki büyük badirelerden kurtulabiliriz. Sigara-alkol kullanan, yüksek tansiyonu, şeker hastalığı, genetik yatkınlığı, kolesterolü, stresi ve yanlış beslenme alışkanlığı olan şişman kişilerde risk daha fazladır. Bununla birlikte, 50 yaşın üzerindeki erkekler ve 60 yaşın üzerindeki kadınlarda görülme sıklığı belirgin olarak artar. DİKKAT!!!

Koroner by-pass, kalp cerrahisinde en sık uygulanan ameliyattır. Büyük kan dolaşımını gerçekleştiren ana atardamar, kalpten çıktığı kapak hizasında sağ ve sol olmak üzere iki atardamara ayrılır. Kalbi besleyen bu damarlar koroner damarlardır. Koroner damar hastalığı bunların daralması veya tıkanmasıyla oluşur. Koroner by-pass, daralmış veya tıkanmış damarlara yeni yollar oluşturarak kalp kasına kan, oksijen ve besleyici maddeleri getiren ameliyatın adıdır.

Koroner damar neden hastalanır?
Koroner damarların duvarını bozan damar sertliği plağının yapısında en fazla kolesterol mevcuttur. Bunu sigara, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, genetik yatkınlık, yüksek kan yağları ve kolesterolü, hareketsizlik, şişmanlık, stres, bazı hormonlar, alkol, yanlış beslenme alışkanlıkları artırır. 50 yaşın üzerindeki erkekler ve 60 yaşın üzerindeki kadınlarda görülme sıklığı belirgin olarak artar.

Damar sertliği plağı neden tehlikelidir?
Normalde koroner damarların duvarları ince ve elastiktir. Damar sertliği geliştikçe elastikliğini kaybeder ve kalınlaşmaya başlar. Bazı bölgelerde damar duvarını kalınlaştırarak daraltır. Kalp kasına gelmesi gereken kan yüzde 50’den fazla azalınca kalbin o bölgesinin ihtiyaçlarını gideremez. Bu aşamadan sonra anjina adı verilen kalp ağrısı başlar. Bu ağrı kalbin o kısmındaki azalan kan akımını belirten bir ağrıdır. Kalp bize kendi dilinde hasta olduğunu anlatır. Başlarda efor sarf ettikçe, yüzde 85-90’ın üzerindeki darlıklarda ise dinlenme anında bile ortaya çıkar. Kalbimizin bu sesine kulak verirsek, daha sonraki büyük badirelerden kurtulabiliriz. Fakat yine de hastaların yüzde 25-30’unda ağrı hiç hissedilmeyebilir. Daralan koroner damarların içinde pıhtı oluşması veya plağın çatlamasıyla kan akımı tamamen durur. İşte bu an en tehlikeli andır. Kalp krizi başlamıştır ve gerçek kalp krizidir. Fakat anjinada kalp hasarı yoktur. Gerçek kalp krizinde (kalp enfarktüsü) tıkanan damarın beslemiş olduğu bölgede kalp kası hücreleri ölür.

Nasıl teşhis edilir?
Kalbin yaydığı elektriği kaydeden EKG, efor esnasındaki elektriğini  kaydeden treadmil (eforlu EKG) yüzde 60-75 oranında tanı koydurabilir. Eğer bunlar yetersiz kalırsa stres thalyum testi, kalp kasının ve kapaklarının durumunu ses dalgalarıyla gösteren stres ekokardiyografi yapılabilir. Böylece tanı oranının yüzde 85’e çıkabilmesi mümkündür.
Kalp anjiosu ise ince hortumcuklarla bu damarların başından boya maddesinin verilmesidir. X ışınlarıyla saptanan bu madde kaydedilir. Bu test kalpteki darlıkların yerlerini yüzde 100 saptamamıza yarar. Ayrıca kapakların durumunu, basınç oranlarını vb. birçok değerli bilgiyi verir.

Nasıl tedavi edilir?
Koroner arter hastalığında kullanılan ilaçlar daha çok kalp kasının oksijen ihtiyacını azaltmak, pıhtılaşmaya eğilimi düşürmek (aspirin gibi) gibi birçok yönden etkilidir. Fakat esas amaç azalan kan akımını artırmaktır. Anjio sırasında toplanan verilerle ilaç tedavisi mi, balon mu yoksa ameliyat mı gerektiğinin kararı verilir. Balon anjioplasti denilen yöntem daha çok 1–2 damar, kolay ulaşılabilecek, kısa bir bölgeyi tutan darlıklarda uygulanır. X ışınları altında dar bölge rehber tel denilen ince bir telle geçilir. Üzerinden ince, sönük bir balon geçirilir. Bazen bu balonun üzerinde stent denilen kapalı durumdaki ince çelik kafes bulunur. Dar bölgede bu balon şişirilir. Böylelikle darlık genişletilmiş olur. Çelik kafeste uygulanmışsa bu müdahale damarın yeniden daralmasını önler. Koroner by-pass ameliyatı ilaç veya balonla tedaviye uygun olmayan hastalarda devreye girer. Çoğu damar hastalarında, az damar ama darlığın yeri balonla genişletmeye uygun olmayanlarda, şeker hastalığı gibi balondan daha az fayda görenlerde, kalp krizi sonrası bazı bölgelerde oluşan balonlaşmaların çıkarılmasında (bu bölgeler yırtılıp ani ölümlere, pıhtı atıp felçlere, bağırsak ve bacak damarlarının tıkanmasına yol açabilir), koroner hastalığıyla beraber kapak hastalığı, kalp içi delinmeleri olanlarda ve daha bir grup hastada tercih edilir.

Hastanın hangi noktalara dikkat etmesi gerekir?
Gerçekleştirdiğimiz kalp ameliyatları sonrasında hasta ortalama 4-6 gün hastanemizde kalmakta, birkaç hafta içinde normal yaşantısına dönmektedir.
Ameliyat sonrası hayat tarzı çok önemlidir. Çünkü ameliyatla rahatlamış, ağrılarından kurtulmuş hastalarımızdan bazıları yeniden zararlı alışkanlıklarına dönmekte; tansiyon, şeker vb. hastalıklarına gereken önemi vermemektedirler. Bu hastalarımızı risk faktörlerine göre sigarayı bırakmada, şekerini düzene sokmada, egzersizlerine devam etmede, tansiyon kontrolünde, stresi azaltmada, şişmanlıkla mücadelede ayrı ayrı veya kombine rehabilitasyon programlarına almakta, gerekli desteği hayat boyu sürdürmekteyiz.

Görüntüleme teknolojisinde son yenilik
64 kesitli, çok dedektörlü bilgisayarlı tomografi cihazı bugün için en yeni teknolojidir. Bu cihaz hastalıkların teşhisinde ve vücudun ayrıntılı şekilde değerlendirilmesinde yenilikler getirmiştir. Çok özel x ışın tüpü, 64 kesit alabilen dedektörü ve ileri düzey bilgisayar programları sayesinde kalbin ve kalbi besleyen koroner damarların çok boyutlu ayrıntılı resimleri alınabilmektedir. Koroner anjiografi işlemi, koldaki bir koroner toplardamardan kontras madde verilerek 5 saniyede yapılır.